Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі (бұдан әрі – Агенттік) Төрағасының бірінші орынбасары Нұрлан Әбдірахманов 2024 жылғы 1-жартыжылдықтың қорытындысы бойынша кредит беру нарығындағы жағдай және бизнесті кредиттеуді кеңейту жөніндегі шаралар туралы ақпаратты ұсынды.

Мемлекет

басшысы

өзінің

Қазақстан

халқына

Жолдауында

нақты

секторға

кредит берудің

жыл

сайынғы

өсімін

20%

және

одан

жоғары

деңгейде

қамтамасыз

ету

,

сондай

-ақ

бәсекелестікті

арттыру

үшін

үш

шетелдік

банкті

тарту

жөніндегі

маңызды міндетті

белгіледі.

Нақты

секторға

кредит

беруді

кеңейту

мақсатында

Агенттік

Ұлттық

Б

анкпен

және

басқа

да

мүдделі

тараптармен

бірлесіп

банктерді

пруденциялық

ынталандыруға

,

қорландыру

базасын

әртараптандыруға

,

синдикатталған

кредит

беру

мен

қоса

қаржыландыруды

кеңейтуге

,

сондай

-ақ

тәуекелді

бағалау

рәсімдерін

одан

әрі

цифрландыруға

бағытталған

шаралар

кешенін

қабылдады

.

«Ағымдағы жылғы

1

шілдедегі

жағдай

бойынша

экономикаға

берілген

кредиттер

жыл

басынан

бері

7,1%

-ға

ұлғайып, 30,1

трлн

теңгені

құрады. 

Экономикаға

кредиттер

құрылымында

бизнеске

кредиттер

4,5%

-

ға

11,8

трлн

теңгеге

дейін ұлғайды

.

Оның

ішінде

ШОБ

субъектілеріне

берілетін

кредиттер

3,2%

-

ға

 

5,9

трлн

теңгеге

дейін

(

2023

жылғы

6 айда

2,8%-ға өсті

),

ДК

кредиттері 23,1%

-

ға

1,9

трлн

теңгеге

дейін

(

2023

жылғы

6 айда 28,2%

-ға өсті) 

өсті.

Ірі

бизнеске

берілетін

кредиттер

бойынша

0,9%

-

ға

шамалы

төмендеу

байқалады,

бұл

негізінен

осы

санаттағы

банктердің

бірінің

ШОБ

қарыздары

санатына қайта

жіктелуіне

байланысты»

–

деп хабарлады Нұрлан Әбдірахманов.

Агенттік Төрағасының бірінші орынбасары

1-жартыжылдықта

кредит берудің өсуінің

т

арихи

тұрғыдан

баяулауы

байқалғанын,

ал

негізгі

өсу

2

-

жартыжылдыққа

сәйкес келетінін атап өтті

.

«Қарыз

қаражатына

сұранысты

көрсететін

маңызды

көрсеткіш

жаңа

қарыздар

беру

болып

табылады.

2024

жылғы 1-жартыжылдықтның

қорытындысы

бойынша

бизнеске

8,2

трлн

теңгеге

жаңа

қарыздар

берілді,

бұл

2023

жылғы

6 аймен салыстырғанда

19,8%

-

ға

артық

  (2023 жылғы 6 айда 6,8 трлн теңгеге дейін

16,4%-ға өсті

). Бұл

ретте

ірі

бизнеске

жаңа

кредиттер 2023

жылғы

1-жартыжылдықпен салыстырғанда 21,7%

-

ға

3,6

трлн

теңгеге

дейін өсті

(

2022

жылғы

6 аймен салыстырғанда 2023 жылғы 6 айда 11,2%-ға

төмендеді

),

ШОБ

субъектілеріне 10,8%

-

ға

3,4

трлн

теңгеге

дейін

(2022

жылғы

6 аймен салыстырғанда 2023 жылғы 6 айда 39,2%-ға өсті) өсті. Дара кәсіпкерлерге

1,2

трлн

теңгеге

жаңа

қарыздар

берілді,

бұл

өткен

жылдың

сәйкес

кезеңімен

салыстырғанда

46,4%-ға

көп

(2022

жылғы

6 аймен салыстырғанда 2023 жылғы 6 айда 124,2%-ға өсті)»,

–

 деп толықтырды Агенттік өкілі.

Нұрлан Әбдірахмановтың айтуынша,

кредит берудің

өсуі

қолданыстағы

қарыздарды

ірі

өтеу

орын

алған

сауда

мен

байланысты

қоспағанда

,

экономиканың

барлық

дерлік

салаларында

байқалады.

Halyk Bank, «Банк Центркредит», Forte, Kaspi, «РБК»  корпоративтік кредит беру нарығында неғұрлым белсенді банктер болып табылады, олар портфель өсімінің және бизнеске жаңа кредиттердің негізгі көлемін қамтамасыз етті.

Агенттік Төрағасының бірінші орынбасары кредит беру нарығындағы негізгі оң үрдістерді атап өтті:

«Бірінші. Бизнеске берілген кредиттер бойынша мөлшерлемелердің біртіндеп төмендеуі байқалады, бұл ақша-кредит талаптарының жеңілдетілуіне байланысты. Егер өткен жылғы маусым айында бизнеске берілген кредиттер бойынша орташа алынған мөлшерлеме 19%-ды құраса, ағымдағы жылғы маусым айында ол 18,6% деңгейінде қалыптасты.

Екінші. Құнның төмендеуі аясында ірі бизнес тарапынан банктердің кредиттік ресурстарына сұраныстың өсуінің жеделдеуі байқалады, нәтижесінде 2024 жылғы 1-жартыжылдықта ірі бизнеске жаңа қарыздар беру 2023 жылғы ұқсас кезеңмен салыстырғанда 21,7%-ға ұлғайды.

Үшінші. Бизнеске кредит беру мерзімінің біртіндеп ұлғаюы байқалады. Жалпы корпоративтік портфельдегі 1 жылдан 5 жылға дейінгі мерзіммен бизнеске берілген қарыздардың үлесі бір жыл ішінде 2023 жылғы 1 шілдедегі 34,6%-дан ағымдағы жылғы маусымның қорытындысы бойынша 36,3%-ға дейін ұлғайды.

Төртінші. Бизнестің кредиттік өтінімдерін қарау процестерін оңайлату, банктердің скорингтік модельдерін жетілдіру жөніндегі банктердің белсенді жұмысының нәтижесінде бизнеске кепілсіз кредит беру үлесінің өсуі байқалады, олардың жаңа кредиттер берудегі деңгейі 2023 жылғы 1-жартыжылдықтағы 15,8%-дан 2024 жылғы  1-жартыжылдықта 20,3%-ға дейін өсті.

Бесінші. Бизнес субъектілерін банктік кредит берумен қамтуды кеңейту үрдісі жалғасуда. Мәселен, 2024 жылдың 5 айында 10, қарыз алушы-ШОБ субъектілерінің саны 491 мыңға дейін 7%-ға өсті. Жұмыс істеп тұрған ШОБ субъектілерінің жалпы санындағы қарыз алушы – ШОБ субъектілерінің үлесі (2,0 млн бірлік) 2023 жылғы 22,2%-дан ұлғайып, 24,3%-ды құрады.

Алтыншы. Бизнеске берілген кредиттер портфелінің сапасы жақсарғаны байқалады. 90 күннен астам төлем мерзімі кешіктірілген қарыздардың үлесі маусым айының қорытындысы бойынша жыл басындағы 2,3%-дан 2,2%-ға дейін төмендеді», – деп атап өтті Әбдірахманов.

Агенттік Ұлттық Банкпен және банктермен бірлесіп банктерді корпоративтік кредит беруге белсенді қатысуға ынталандыру үшін реттеушілік шаралардың жаңа кешенін әзірледі. Реттеушілік шаралар ағымдағы жылғы маусымда қабылданған Агенттік Басқармасының қаулысымен іске асырылды.

«Банктердің өтімділігіне қысымды төмендету үшін 2026 жылғы 1 қаңтарға дейін босатылатын өтімділік нақты секторға кредит беруге қайта бағытталған жағдайда, өтімділік коэффициенттерінің төмендетілген мәндерінің (LCR, NSFR) 0,9 деңгейінде қолданылу мерзімі ұзартылды. Өтімділік  коэффициенттерін (LCR, NSFR) есептеу тәртібіне қойылатын талаптар да жеңілдетілді. LCR есептеу бөлігінде  қаржылық емес ұйымдардың салымдары бойынша өтеу коэффициенттері 40%-дан 20%-ға дейін төмендетілді, мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде тартылған банктің міндеттемелері бойынша әкетілу коэффициенті енгізілді. NSFR есептеу бөлігінде сөзсіз мерзімінен бұрын алу мүмкіндігімен қаржылық емес ұйымдардың салымдары бойынша тұрақты қорландыру коэффициенті 0%-дан 50%-ға дейін көтерілді. Қабылданған шаралар банктерге бизнеске кредит беру үшін қосымша қаражат бөлуге мүмкіндік береді»,– деп атап өтті Агенттік Төрағасының бірінші орынбасары.

Реттеушілік шаралар шеңберінде ШОБ жобаларына кредит беру және синдикатталған кредиттер беру кезінде банктердің капиталына қысымды төмендету мақсатында қабылданған осындай қарыздар бойынша тәуекел-саралауды төмендету көзделген.

«2026 жылғы 1 қаңтарға дейін ШОБ субъектілерінің қарыздары бойынша тәуекел-саралау коэффициенттері 75%-дан 50%-ға дейін, синдикатталған қарыздар бойынша 100%-дан 50%-ға дейін төмендетілді. Бұл бизнеске кредит беруге 127 млрд теңгеге дейін қосымша қаражат бөлуге мүмкіндік береді. Қарыз алушылардың экономикалық немесе құқықтық өзара байланысын сипаттамайтын өлшемшарттарды алып тастау арқылы «бір-қарыз алушы» ұғымы оңтайландырылды. Банктер қалыптастыратын провизиялар деңгейін төмендету үшін мәжбүрлеп қайта құрылымдау өлшемшарттарын қайта қарау арқылы оларды есептеуге қойылатын талаптар жеңілдетілді. Енді мәжбүрлеп қайта құрылымдауға жеңілдікті кезеңді беру не ұзарту, кредит бойынша бір немесе бірнеше төлемді 60 күннен астам мерзімге кейінге қалдыру осы қайта құрылымдау нәтижесінде NPV-нің 10%-дан астам төмендеуіне әкеп соқтыратын қарыздар жатады. Мұндай шара банктерге клиенттердің кредиттеріне қатысты неғұрлым икемді болуға мүмкіндік береді және кредит берудің ұлғаюына ықпал етеді», - деді Әбдірахманов.

Әкімшілік кедергілерді азайту және кредит беру туралы шешім қабылдаудың жеделдігін қамтамасыз ету үшін қаржылық есептілік пен салық декларациясы арасындағы елеулі алшақтықтарды салыстыру және сипаттау бойынша талап 2026 жылғы 1 қаңтарға дейін кейінге қалдырылды. Реттеуші кредиттік тәуекелді бағалау рәсімдеріне қойылатын талаптарды, оның ішінде кепілді қабылдау және қарыз беру шеңберінде кепілге қарап тексеруді жүргізуге, тәуелсіз бағалаушылар тарапынан кепілмен қамтамасыз ету құнын бағалаудың объективтілігін қамтамасыз етуге қойылатын талаптарды жеңілдетті.

Банктерді ұзақ мерзімді қорландыруды кеңейту және бизнестің инвестициялық жобаларына кредит беру мүмкіндіктерін кеңейту үшін Агенттік Ұлттық Банкпен бірлесіп нарықтық мөлшерлемелер бойынша банктердің облигацияларына зейнетақы активтерін инвестициялау тетігін әзірледі. Осы мақсаттарға бағыттау жоспарланып отырған зейнетақы активтерінің жалпы көлемі 7 жылға дейінгі мерзімге шамамен 500 млрд теңгені құрайды. Берілген қаражат экономиканың басым салаларындағы бизнестің инвестициялық жобаларына кредит беруге бағытталуы тиіс.

«Бизнеске кредит беруді кеңейтудің басым бағыттарының бірі құқықтық базасы 2021 жылы құрылған қоса қаржыландыру және синдикатталған кредит беру тетіктерін дамыту болып табылады. Өткен жылы Үкімет Агенттікпен келісім бойынша Инвестициялық жобаларды синдикатталған қаржыландыру жөніндегі Жол картасын бекітті, 2023 жылғы мамырда «Бәйтерек» холдингінің, «Самұрық-Қазына» қорының, екінші деңгейдегі банктердің, ҚҚҚ және «Атамекен» ҰКП-ның қатысуымен синдикатталған кредит беру жөніндегі Жобалық кеңсе құрылды. 1,4 трлн теңгеге инвестициялық жобалар пулы құрылды», – деп атап өтті Агенттік Төрағасының бірінші орынбасары.

2024 жылғы маусымда Мемлекет басшысы синдикатталған кредит беру тетігін одан әрі дамыту үшін Агенттік әзірлеген заңнамалық түзетулерге қол қойды.

Банктерде кредит беруді мақұлдау рәсімдерін оңтайландыру және жеңілдету жұмыстың маңызды бағыты болып табылады. Кредит беруді цифрландыру шеңберінде банктерді Smart Bridge платформасы және электрондық Үкімет шлюзі арқылы мемлекеттік дерекқорлармен ықпалдастыру жалғастырылды. Қазіргі уақытта банктердің ақпараттық жүйелерін заңды тұлғалар, жылжымайтын мүлік, салық деректері, лицензиялау, заңды тұлғалардың кірістері бойынша қолданыстағы және жаңа сервистермен ықпалдастыру іске асырылды.

 

Сыртқы коммуникациялар басқармасы

+7 (727) 237 1089

press@finreg.kz

 

 

Ақпарат көзі: Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі