Адам құқықтары жөніндегі уәкіл Артур Ластаев Еуропалық Парламенттің Орталық Азия және Моңғолиямен ынтымақтастық жөніндегі (DCAS) делегаттарымен кездесу өткізіп, құқық қорғау институты жұмысының негізгі бағыттарымен таныстырды.

Артур Ластаев 2022 жылғы конституциялық реформа Уәкілдің мәртебесі мен өкілеттіктерін түбегейлі өзгертіп, Конституция деңгейінде тәуелсіздік пен заңнамалық қорғауды қамтамасыз ететінін атап өтті.Уәкіл азаматтардың ұлттық құқық қорғау институты қызметіне сенімінің артқанын да жеткізді. Мәселен, өткен жылы Омбудсмен мен оның өкілдері 2,5 мыңға жуық жеке кездесу өткізген, бұл 2022 жылмен салыстырғанда бес есеге жоғары.

«Биыл тенденция жалғасуда: 9 айда 2626 қабылдау өтті, бұл халықтың Уәкіл институтына сенімінің артқанын және оның өңірлерде қолжетімділігін көрсетеді. Келіп түскен арыз-шағымдардың саны да өсуде – ағымдағы жылдың 9 айында кеңсеге 4859 арыз түсті, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 11%-ға көп», - деді статистикалық мәліметтермен бөліскен Уәкіл.

Талқылаудың маңызды тақырыптарының бірі азаптау мен қатыгездікпен күрес болды. Артур Ластаев «Омбудсмен+» моделі бойынша он жылдан астам жұмыс істеп келе жатқан Ұлттық алдын алу тетігінің (ҰАТ) жұмысы туралы айтты. ҰАТ өкілетті мекемелерінің саны осы кезеңде 597-ден 3,5 мыңға дейін өсті, қазіргі уақытта оның құрамына құқық қорғаушылардан, дәрігерлерден, мұғалімдерден және әлеуметтік қызметкерлерден тұратын 20 аймақтық топ кіреді. 2023 жылы ҰАТ қатысушылары мониторингке жататын мекемелерге 461 рет барды және 3000-нан астам ұсыным жіберді, оның 43%-ы орындалды. Биылдың өзінде 403 бару жасалып, 2795 ұсыныс берілді.Татуласу, шартты түрде босату, рақымшылық жасау және ескіру мерзімін жоққа шығаратын осы қылмыс үшін жеке қылмыстық құқық бұзушылықтың енгізілуі азаптауға қарсы күрестегі маңызды қадам болды. Азаптау істерін тергеу тек прокуратураның құзырына берілді, Ыстамбұл хаттамасы негізінде әдістеме әзірленді, өткен жылы қатыгездік үшін жеке қылмыстық жауапкершілік енгізілді.

Қабылданған шаралардың нәтижесінде соңғы жылдары азаптау деректері санының айтарлықтай төмендеуі байқалды: 2023 жылы азаптау туралы арыздар өткен жылмен салыстырғанда 50%-ға азайды. Ал 2024 жылдың 9 айында 25%-ға кеміген.

Кездесу соңында Артур Ластаев Еуропарламент өкілдерін адам құқықтарын қорғау және ілгерілету, азаматтық қоғам мен үкімет арасындағы диалогты дамыту, құқық қорғау ұйымдарына қолдау көрсету құқық қорғау институтының басым бағыттарының бірі болып табылатынына және солай болып қала беретініне сендірді.

Ақпарат көзі: Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл