2024

жылғы

26

маусымда

"

Ақтас

кенті

әкімінің

аппараты

"

ММ

мемлекеттік

және

азаматтық

қызметшілерімен

құқықтық

жаппай

оқыту

шеңберінде

2015

жылғы

18

қарашадағы

№

410

-

V

ҚРЗ

"

Сыбайлас

жемқорлыққа

қарсы іс-қимыл туралы"

Қазақстан

Республикасының

Заңын

зерделеу

жүргізілді

.

                                                               

                   Қазақстан

Республикасының

2015

жылғы

18

қарашадағы

№

410-

V

ҚРЗ

                                           

«Сыбайлас

жемқорлыққа

қарсы іс-қимыл туралы» 

Заңы

туралы

ақпарат                 

(жалпыға бірдей

құқықтық

оқыту

шеңберінде)

      Сыбайлас жемқорлық

-

жауапты

мемлекеттік

лауазымды

атқаратын

адамдардың,

мемлекеттік функцияларды

орындауға

уәкілеттік

берілген адамдардың,

мемлекеттік

функцияларды

орындауға

уәкілеттік

берілген

адамдарға

теңестірілген

адамдардың,

лауазымды

адамдардың

жеке

өзі

немесе

делдалдар

арқылы

мүліктік

(мүліктік

емес

)

игіліктер

алу

немесе

алу

мақсатында

өздерінің

лауазымдық

(қызметтік)өкілеттіктерін

және

олармен

байланысты

мүмкіндіктерді

заңсыз

пайдалануы

және

өзіне

не

үшінші

тұлғаларға

артықшылықтар

беру

,

сол

сияқты

осы

тұлғаларға

игіліктер

мен

артықшылықтар

беру

арқылы

пара

беру

(Заңның

1

-

бабының

6

-тармағы

).

       Осы

Заңның

негізгі

мақсаты

қоғамда

сыбайлас

жемқорлыққа

төзбеушілік

ахуалын

қалыптастыру,

сыбайлас

жемқорлық

құқық

бұзушылықтар

жасауға

ықпал

ететін

жағдайлар

мен

себептерді

анықтау және

олардың

салдарын

жою, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл

субъектілерінің

өзара

іс-қимылын

нығайту

, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі

халықаралық

ынтымақтастықты

дамыту,

сыбайлас

жемқорлық

құқық бұзушылықтарды

анықтау,

жолын

кесу,

ашу

және

тергеу

арқылы

қоғамдағы

сыбайлас

жемқорлықты

жою

болып

табылады

(Заңның

5

-бабы

).

       Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл

үшін

мемлекет

сыбайлас

жемқорлық

тәуекелдерін

төмендетуге

,

қоғамның

мемлекеттік

органдардың

қызметіне

сенімін

арттыруға

бағытталған

құқықтық,

әкімшілік

және

ұйымдастырушылық

шараларды

қамтитын

сыбайлас жемқорлыққа

қарсы

саясат

жүргізеді

(Заңның 1-

бабының

7

-тармағы), сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтардың алдын алуға

бағытталған

сыбайлас

жемқорлыққа

қарсы

шектеулер

енгізу

жолымен

(Заңның

1

-

бабының

8

-тармағы

).

       Осы

Заңда

заңдылық;

адам

мен

азаматтың

құқықтарын,

бостандықтары

мен

заңды

мүдделерін

қорғау

басымдығы;

жариялылық

пен

ашықтық;

мемлекет

пен

азаматтық

қоғамның

өзара

іс-қимылы

;

сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл

шараларын

жүйелі

және

кешенді

пайдалану;

сыбайлас

жемқорлыққа

қарсы іс-қимылға

жәрдемдесетін

адамдарды

көтермелеу

және

сыбайлас

жемқорлық

құқық бұзушылықтар жасағаны үшін

жазаның

бұлтартпастығы

сияқты

сыбайлас

жемқорлыққа

қарсы іс-қимылдың

негізгі

қағидаттары

көрсетілген (с.

4

заң).

       Сыбайлас

жемқорлыққа

қарсы іс-қимыл

шараларына

мыналар

жатады

:

       1.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл

саласындағы

құқық қолдану

практикасын

бағалау

үшін

: сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл

субъектілерінің

сыбайлас

жемқорлыққа

қарсы

саясаттың

тиімділігіне

, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл

саласындағы

құқық қолдану

практикасының

жай-

күйіне,

сондай

-ақ

қоғамның

сыбайлас

жемқорлық

деңгейін

қабылдауы

мен

бағалауына

қатысты

ақпаратты

жинау,

өңдеу,

қорыту,

талдау

және

бағалау

жөніндегі

қызметін

қамтитын

сыбайлас

жемқорлыққа

қарсы

мониторинг

жүргізіледі

.

Оның

көздері

жеке

және

заңды

тұлғалардың

құқықтық

статистикасы

мен

өтініштері

,

үкіметтік

емес

және

халықаралық

ұйымдардың

мәліметтері

,

әлеуметтік

сауалнамалар

мен

БАҚ

жарияланымдарының

деректері болып табылады

.

Оның

нәтижелері

бойынша сыбайлас

жемқорлық

тәуекелдеріне

талдау

жүргізіледі

және

сыбайлас

жемқорлыққа

қарсы

мәдениетті

қалыптастыру

үшін

шаралар

жетілдіріледі

(Заңның

7

-

бабы).

       2. Сыбайлас

жемқорлық тәуекелдерін талдау -

сыбайлас

жемқорлық

құқық

бұзушылықтар

жасауға

ықпал

ететін

себептер

мен

жағдайларды

анықтау

және

зерделеу

болып

табылады

және

сыртқы

және

ішкі

болып

бөлінеді.

Сыртқы

талдауды

қарсы іс-қимыл

жөніндегі

уәкілетті

орган

жүзеге

асырады (

мемлекеттік

органдар

мен

ұйымдардың,

квазимемлекеттік

сектор

субъектілерінің қызметіне әсер ететін

нормативтік

құқықтық

актілердегі

және

ұйымдық-басқару

қызметіндегі

сыбайлас

жемқорлық

тәуекелдерін

анықтау

)

және

оның

нәтижелері

бойынша

мемлекеттік

органдар,

ұйымдар

және

квазимемлекеттік

сектор

субъектілері сыбайлас

жемқорлықтың

туындау

себептері

мен

жағдайларын

жою

жөнінде

шаралар

қабылдайды.

Ішкі

талдауды

мемлекеттік

органдар,

ұйымдар

және

квазимемлекеттік

сектор

субъектілері жүзеге асырады

,

олардың

нәтижелері

бойынша

сыбайлас

жемқорлық

құқық

бұзушылықтар

жасауға

ықпал

ететін

себептер

мен

жағдайларды

жою

жөнінде

шаралар

қабылдайды.

Сыбайлас

жемқорлық

тәуекелдеріне

ішкі

талдау

жүргізу

тәртібін

сыбайлас

жемқорлыққа

қарсы іс-қимыл

жөніндегі

уәкілетті

орган

айқындайды

(Заңның

8

-

бабы).

       3. Сыбайлас

жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру

білім

беру

,

ақпараттық

және

ұйымдастырушылық

сипаттағы

шаралар

кешенімен

жүзеге

асырылады

(БАҚ

-та

түсіндіру

жұмыстары

,

әлеуметтік

маңызы

бар іс-

шараларды,

мемлекеттік

әлеуметтік

тапсырысты

ұйымдастыру).

Бұл

сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл

субъектілері

қоғамда

сыбайлас

жемқорлыққа

төзбеушілікті

көрсететін

құндылықтар

жүйесін

сақтау

және

нығайту

бойынша

жүзеге

асыратын

қызмет

және адамның

адамгершілік,

зияткерлік,

мәдени

дамуы

мен

сыбайлас

жемқорлықты

қабылдамаудың

белсенді

азаматтық

ұстанымын

қалыптастыру

үшін

тәрбиелеу

мен

оқытудың

үздіксіз

процесі

болып

табылады

(Заңның

9

-

бабы).

       4. Сыбайлас

жемқорлыққа қарсы стандарттар

қоғамдық

қатынастардың

оқшауланған

саласы

үшін

сыбайлас

жемқорлықтың

алдын

алуға

бағытталған

ұсынымдар

жүйесін

белгілеуді

білдіреді

және

заңнаманы

әзірлеу

кезінде

және құқық қолдану

практикасында

қоғамдық

пікірді

ескере

отырып

,

мемлекеттік

органдар,

ұйымдар

және

квазимемлекеттік

сектор

субъектілері әзірлейді

(Заңның

10

-

бабы).

       5. Қаржылық

бақылау шараларын жүзеге асыру

мақсатында

жеке

тұлғалар

:

активтер

мен

міндеттемелер

туралы

декларацияны

және

кірістер

мен

мүлік

туралы

декларацияны

ұсынады.

Активтер

мен

міндеттемелер

туралы

декларацияны

: ҚР

Президенттігіне

кандидаттар

,

ҚР

Парламенті

мен

мәслихаттарының

депутаттары

,

аудандық

маңызы

бар қалалардың

,

кенттердің,

ауылдардың,

ауылдық

округтердің

әкімдері,

жергілікті

өзін

-өзі басқарудың

сайланбалы

органдарының

мүшелері

және

олардың

жұбайлары,

сондай

-ақ

мемлекеттік

лауазымға

не

мемлекеттік

немесе

оларға

теңестірілген

функцияларды

орындауға

байланысты

лауазымға

кандидаттар

болып

табылатын

адамдар

және

олардың

жұбайлары.

Кірістер

мен

мүлік

туралы

декларацияны:

жауапты

мемлекеттік

лауазымды

атқаратын, мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген

адамдар,

мемлекеттік

функцияларды

орындауға

уәкілеттік

берілген

адамдарға

теңестірілген

лауазымды

адамдар

және

олардың

жұбайлары

табыс етеді

.

Активтер

мен

міндеттемелер

туралы

декларацияны

немесе

кірістер

мен

мүлік

туралы

декларацияны

ұсынбау

,

мұндай

декларацияларда

толық

емес

,

анық

емес

мәліметтерді

ұсыну

заңда

белгіленген

жауаптылыққа

әкеп

соғады

.

Мемлекеттік

мүлікті

басқару

жөніндегі

функцияларды

орындауға

қатысатын

жеке

және

заңды

тұлғалар

мемлекеттік

меншікке

байланысты

мүліктік

сипаттағы

және

қаржылық

қызметтегі

барлық

мәмілелер

туралы

есептерді

мемлекеттік

мүлікке

қатысты

меншік

иесінің

өкілеттігін

жүзеге

асыратын

мемлекеттік

органға

ұсынады

(Заңның

11

-

бабы).

 

       6. Жауапты

мемлекеттік

лауазымды

атқаратын, оларға

теңестірілген

мемлекеттік

функцияларды

орындауға

уәкілеттік

берілген

адамдар,

лауазымды

адамдар

(бұдан

әрі

-лауазымды

адамдар)

өзіне

сыбайлас жемқорлыққа қарсы шектеулерді қабылдайды

(тиісті

ұйымдардың

персоналды

басқару

қызметтері

жазбаша

нысанда

тіркейді

),

мысалы:

а)

мемлекеттік

функцияларды

орындаумен

сыйыспайтын

қызметті

жүзеге

асырмауға,

б)

жақын

туыстарының,

жұбайлары

мен

жекжаттарының

бірлескен

қызметі

жағдайларына

жол

бермеуге

,

в)

мүліктік

және

мүліктік

емес

игіліктер

мен

артықшылықтар

алу

үшін

қызметтік

және

өзге

де

ақпаратты

пайдаланбауға;

г)

егер

мұндай

іс-

әрекеттер

оның

қызметтік

өкілеттігіне

кірсе

немесе

ол

(ол)

болса

,

оны

ұсынған

адамдардың

пайдасына

іс-

әрекеттері

(әрекетсіздігі)

үшін

өзіне

және

оның

отбасы

мүшелеріне

материалдық

сыйақы,

сыйлықтар

немесе

қызметтер

қабылдамауға;

лауазымдық

жағдайға

байланысты

мұндай

әрекеттерге

(әрекетсіздікке)

ықпал

етуі

мүмкін.

д)

Қазақстаннан тыс орналасқан шетелдік банктерде шоттар

ашпауға

және

иеленуге

және

Қазақстан

Республикасынан

тыс

орналасқан

шетелдік

банктерде

қолма

-қол

ақша

мен

құндылықтарды

сақтауға(Заңның

12

-

бабы).

       7. Ақпаратты

алу

кезінде

мүдделер

қақтығысы

болған

жағдайда

лауазымды

тұлғалар

туындаған

қақтығыс

туралы

тікелей

басшыны

не

өздері жұмыс

істейтін

ұйымның

басшылығын

жазбаша

нысанда

хабардар

етуге және

мүдделер

қақтығысын

болғызбау

және

реттеу

жөнінде

адамдарды

лауазымдық міндеттерін

атқарудан

шеттету

жолымен

уақтылы

шаралар

қабылдауға

,

басқа

адамға

мәселе

бойынша

лауазымдық

міндеттерін

атқаруды

тапсыруға

міндетті.

мүдделер

қақтығысы

туындаған

немесе

туындауы

мүмкін

,

лауазымдық

міндеттерін

өзгерту

және

мүдделер

қақтығысын

жою

жөнінде

өзге

де

шаралар

қабылдау

(Заңның

15

-

бабы).

       8. Кәсіпкерлік

саласындағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл. Сыбайлас

жемқорлықтың

туындау

себептері

мен

жағдайларын

азайту

және

жою

үшін

өз

қызметін

жүзеге

асыру

кезінде

кәсіпкерлік

субъектілері

шешімдер

қабылдау

рәсімдерінің

есептілігін, бақылауында

және

ашықтығын,

адал

бәсекелестік

қағидаттарын

сақтауды

,

мүдделер

қақтығысын

болғызбауды

,

Іскерлік

әдеп

нормаларын

қабылдауды

және

сақтауды

, сыбайлас жемқорлыққа

қарсы

мәдениетті

қалыптастыру

жөнінде

шаралар

қабылдауды

қамтамасыз

ететін

ұйымдық-құқықтық

тетіктерді

белгілеу

арқылы

сыбайлас

жемқорлықтың

алдын

алу

жөнінде

шаралар

қабылдайды

, сыбайлас

жемқорлықтың

алдын

алу

мәселелері

бойынша

мемлекеттік

органдармен

және

өзге

де

ұйымдармен

өзара

іс-қимыл жасау

.

Кәсіпкерлік

субъектілері

үшін

сыбайлас

жемқорлықтың

алдын

алу

жөніндегі

стандарттарды

кәсіпкерлік

субъектілерінің

бірлестіктері

(қауымдастықтары,

одақтары)

әзірлеуі

және

қабылдауы

мүмкін

(Заңның

16

-

бабы).

       Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс - қимыл субъектілеріне: Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі уәкілетті орган және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың өзге де субъектілері-мемлекеттік органдар, квазимемлекеттік сектор субъектілері, қоғамдық бірлестіктер, сондай-ақ өзге де жеке және заңды тұлғалар жатады (Заңның 18-бабы).

       Барлық

мемлекеттік

органдар,

ұйымдар,

квазимемлекеттік

сектор

субъектілері

және

лауазымды

адамдар

сыбайлас

жемқорлыққа

қарсы

тұруға

және

оған қарсы тұруға

міндетті.

Мемлекеттік

органдардың,

ұйымдардың,

квазимемлекеттік

сектор

субъектілерінің басшылары

бағынысты

қызметкерлердің

сыбайлас

жемқорлық

құқық

бұзушылықтар

жасауының

алдын

алу

жөніндегі

лауазымдық

міндеттерін

орындамағаны

немесе

тиісінше

орындамағаны

үшін

тәртіптік

жауаптылыққа

тартылады.

Сыбайлас

жемқорлық

құқық

бұзушылықтарды

анықтауды,

жолын

кесуді,

ашуды,

тергеп

-тексеруді

және

олардың

жасалуына

кінәлі

адамдарды

жауапқа

тартуды

прокуратура,

ұлттық

қауіпсіздік,

ішкі

істер,

әскери

полиция

органдары,

экономикалық

тергеп

-тексеру қызметі,

ҚР

ҰҚК

Шекара

қызметі

жүзеге асырады

(Заңның

22

-

бабы).

       Бүгінгі

күні

сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға

жұртшылықтың

белсенді

қатысуы

(

сыбайлас

жемқорлық

құқық

бұзушылықтар

жасау

фактілері

туралы

хабарлау

, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл

мәселелері

бойынша құқық қолдану

практикасын

жетілдіру

және

жетілдіру

жөнінде

ұсыныстар

енгізу

, сыбайлас жемқорлыққа

қарсы

мәдениетті

қалыптастыруға

қатысу,

сыбайлас

жемқорлыққа

қарсы іс-

қимылдың

басқа

субъектілерімен

және

сыбайлас

жемқорлыққа

қарсы іс-қимыл жөніндегі

уәкілетті

органмен өзара іс-қимыл жасау,

мемлекеттік

органдардан

сыбайлас

жемқорлық

сыбайлас

жемқорлыққа

қарсы іс-қимыл

жөніндегі

қызмет

, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл

мәселелері

бойынша

ғылыми

және

әлеуметтанулық

зерттеулермен

айналысу

,

БАҚ

-та

түсіндіру

жұмыстарын

жүргізу

және

сыбайлас

жемқорлыққа

қарсы іс-қимыл

мәселелері

бойынша

әлеуметтік

маңызы

бар іс-

шараларды

ұйымдастыру)

(заңның

23

-

бабы).

 

Бас маман                                                                                          Ж. Нурахметова                            

 

Ақпарат көзі: ГУ «Аппарат акима поселка Актас»