1. Қазақстан жер қойнауын пайдалану саласында жаңа үлгілік келісімшарт бойынша құны $ 9,0 млрд болатын 5 келісімшарт жасады

Жақсартылған модельдік келісімшартты енгізу: реттеушілік және фискалдық преференциялардың маңызды топтамасын көздейтін 2023 жылы енгізілген «Күрделі жобалар бойынша жақсартылған модельдік келісімшарт» тетігінің арқасында осындай 5 келісімшарт жасалды (теңіз-Қаламқас-Хазар (қорларды есептеу: 238,1 млн тонна), құрлықтағы күрделі жобалар - тұзасты Қаратон (ресурстары: 353,5 млн тонна), Шығыс Өріктау (қорлардың есебі: 24 млн тонна, 12 млрд м3), Солтүстік Майбұлақ (қорлардың жедел есебі: 19,7 млн тонна), газ жобасы - жол бойындағы Оңтүстік (қорлардың есебі: 15,2 млрд м3), Орталық, Аса, Кендірлік, Тамғалытар, Оппак (қорлардың жедел есебі: 138 млрд м3)) Инвестициялар сомасына шамамен $ 9,0 млрд.

2. Қазақстанда кен орындарында геологиялық барлауды бастау үшін талап етілетін рәсімдердің мерзімі айтарлықтай қысқартылды

2024 жылы мемлекеттік органдарда келісу мерзімдерін оңтайландырған және тиімсіз рәсімдерді, сараптаманы жойған заңнамалық өзгерістер (іздеу жұмыстарының жобалары бойынша хабарлама жасау тәртібі, жобалау құжаттарын сараптаудан кейін экологиялық сараптама жүргізу, экономикалық сараптаманы алып тастау) қолданысқа енгізілді, бұл барлау жөніндегі физикалық дала жұмыстарының басталуын 8-10 айға дейін жеделдетеді.

3. Электрондық аукцион рәсімдерін жеңілдету Қазақстан бюджетіне төленетін жазылу бонусының көлемін 1,5 есеге арттырды

2022-2023 жылдары қабылданған заңнамалық өзгерістер жер қойнауын пайдалану құқығын беру жөніндегі электрондық аукциондарды өткізу кезінде бәсекелестік ортаны кеңейтті, бұл өткен жылдармен салыстырғанда бюджетке төленген қол қою бонусының сомасын 1,5 есеге, 12,8 млрд теңгеден 32,0 млрд теңгеге дейін ұлғайтты.

4. Қазақстанда таусылмайтын кен орындарын игеруші инвесторлар үшін балама салық енгізілуі мүмкін

Игерудің кеш кезеңдеріндегі кен орындарына инвестициялау үшін 2023 жылы «Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы» Кодексте «сарқылатын кен орындары» ұғымы, олардың критерийлері енгізілді (көмірсутектердің ірі кен орындары үшін: 70% және одан да көп өндіру, суландыру – 85% және одан да көп, барлық кен орындары үшін: КИН-0,4 д. бірлік және одан көбірек) және инвестордың қарсы міндеттемелері. Ағымдағы жылы осындай кен орындарын (307 мұнай кен орнының 24-і) жер қойнауын пайдаланушыларға балама салықты қолдану үшін Салық кодексіне түзетулер күтілуде. Бұл реформаны толық іске асыру геологиялық барлауға жыл сайын 200 млрд теңгеге дейін инвестиция салуға, 2045 жылға дейін мұнай өндіруді + 60 млн тоннаға ұлғайтуға және қазіргі жұмыс орындарын сақтауға серпін береді.

5. 2023 жылы 30 көмірсутегі кен орны барлау кезеңінен өндіруге ауыстырылды

2023 жылы көмірсутектердің 30 кен орны барлау кезеңінен өндіру кезеңіне көшті. Мұнай бойынша осындай кен орындарында алынатын қорлардың өсімі – 115,4 млн тонна, газ – 25,5 млрд м3 құрады. Бұл кен орындарында өнеркәсіптік өндіру оларды жайластырғаннан кейін 3 жыл ішінде басталады (мұнай: Шығыс Ақжар – 51,4 млн тонна, Құл-Бас – 17,3 млн тонна, Солтүстік Майбұлақ – 5,9 млн тонна, Бестөбе – 5,0 млн тонна; газ: Құбасай – 6,6 млрд м3, Айрақты – 5,9 млрд м3).

Жер қойнауын пайдаланушылар кен орындарын жете барлау бойынша бірқатар іс-шаралар жүргізеді (жоғары рұқсат беретін сейсмика, бұрын жүргізілген сейсмикалық барлау жұмыстарының деректерін қайта өңдеу және қайта түсіндіру, бағалау ұңғымаларын бұрғылау, ұңғымалардағы геофизикалық зерттеулерді қайта түсіндіру және т.б.). Осы жұмыстардың нәтижесінде Өзен кен орнының геологиялық мұнай қорының өсуі 88,5 млн тоннаны («Өзенмұнайгаз» АҚ), Қаламқас кен орнының – 18,5 млн тоннаны («Маңғыстаумұнайгаз» АҚ), Қаражанбас кен орнының – 9,8 млн тоннаны («Қаражанбасмұнай» АҚ), Асар кен орнының – 6,8 млн тоннаны («Маңғыстаумұнайгаз» АҚ) құрады") және т.б.

6. Энергетика министрлігі Қазақстанда бірнеше жаңа газ жобаларының іске қосылуын күтуде

Елімізде газ тапшылығын болдырмау мақсатында 2023 жылы Рожковское (бұл жылына +1,0 млрд м3 шыңында қамтамасыз етеді), Оңтүстік Ақсай (Қызылордада жылына 100 млн м3 астам), Анабай (жылына +200 млн м3) кен орындарында газ өндіру бойынша старт берілді. Орта мерзімді перспективада 69 млрд м3 астам көлемде алынатын газ қоры бар «Орталық Өріктау», «Батыс Прорва», «Қаламқас» тағы бірнеше газ жобаларын іске қосу күтілуде.

7. Жер қойнауын пайдаланушылардың сатып алуындағы қазақстандық қамту 2023 жылы 4,1 трлн. теңгеге жетті

2023 жылы жер қойнауын пайдаланушылар тауарларды, жұмыстарды және қызметтерді 6,7 трлн теңгеге сатып алды, оның 61%–ы немесе 4,1 трлн теңгесі (жұмыстар – 2,3 трлн теңге, қызметтер – 1,4 трлн теңге, тауарлар-0,4 трлн теңге) отандық тауар өндірушілер мен жұмыстарды (қызметтерді) жеткізушілерге тиесілі, бұл 2018 жылмен салыстырғанда сатып алулардағы жергілікті қамтудың 18%-ға өсуі қарқынының оң динамикасын көрсетеді (ТЖҚ сатып алу 6,0 трлн теңгені құрады, оның ішінде 43% немесе 2,6 трлн теңге (жұмыстар – 1,6 трлн теңге, қызметтер – 0,9 трлн теңге, тауарлар – 0,1 трлн теңге) тауарларды отандық өндірушілер мен жұмыстарды (қызметтерді) жеткізушілерге тиесілі).

Жер қойнауы туралы Кодексте тауарлардағы Қазтұтыну үлесі бойынша келіссөздер жүргізуге мүмкіндік туды.

Министрлік отандық өндірушілерден тауарларды бір көзден алу тәсілімен (егер бір ғана өндіруші болса) немесе конкурс арқылы (егер екі және одан да көп өндіруші болса) басым сатып алуға баса назар аудара отырып, жер қойнауын пайдаланушылардан сатып алу қағидаларын өзгертті.

8. Қазақстанда әлемдік өндірушілермен бірге мұнай-газ жабдықтарын шығаратын 5 жаңа кәсіпорын ашылды

WIKA (манометрлер, мембраналық бөлгіштер, термопаралар) (Германия), Honeywell (газ детекторлары, жарылыстан қорғалған басқару жүйесінің шкафтары) (АҚШ), PetrolValves (клапандар) (Италия), Sigma Solutions (жарылыстан қорғалған қосқыш қораптар), Emerson (қысым датчиктері) (АҚШ) сияқты түпнұсқа тауарлардың әлемдік өндірушілерімен бірлесіп 5 жаңа өндіріс ашылды.

9.Көмірсутектер бойынша геологиялық барлауға инвестициялар сомасы 2023 жылы 7,4 трлн теңгеге жетті

Көмірсутектерді барлауға және (немесе) өндіруге арналған келісімшарттар бойынша 2023 жылғы инвестициялардың жалпы сомасы 7,4 трлн теңгені құрады, оның ішінде 152,4 млрд теңге барлауға жұмсалды. 2022 жылмен салыстырғанда барлау шығындары 11,9% – ға өсті (2022 жылы-135,7 млрд теңге).

10. ҚР Энергетика министрлігі 2023 жылы орындалмаған міндеттемелерге байланысты жер қойнауын пайдаланушылармен
    22 келісімшартты бұзды

Министрлік жер қойнауын пайдаланушылар алған келісімшарттық міндеттемелерін орындамай ұзақ уақыт ұстайтын жер қойнауы учаскелерін тексеру  жұмысы барысында   2022 жылы –                    18 келісімшарт, 2023 жылы – 22 келісімшарт бұзылды. Бүгінгі таңда тексеру шеңберінде 3,1 млрд теңге сомасына айыппұлдар мен берешектер өтелді.

11. Биыл Қазақстанда 80-нен астам жаңа іздеу және барлау ұңғымалары бұрғыланады

Көмірсутектердің жаңа кен орындарын іздеу мақсатында жер қойнауын пайдаланушылар 2024 жылы 80-нен астам іздестіру және барлау ұңғымаларын бұрғылауды жоспарлап отыр. Қызылорда облысының кен орындарында мұнай өндірудің жыл сайынғы құлдырауын ескере отырып, ағымдағы жылы мұнай мен газға перспективалы құрылымдарды анықтау мақсатында тереңдігі 5500 метр Торғай-палеозой учаскесінде терең іздестіру ұңғымасын бұрғылау басталады. Сондай-ақ 2024 жылы Каспий теңізінің қазақстандық секторындағы Абай теңіз құрылымында іздеу ұңғымасы бұрғыланады.

Қаратон Тұзасты учаскесінде («Кaraton Operating» ЖШС, тереңдігі 5500 м), Адай блогында («Ocean Petroleum» ЖШС, тереңдігі 6900 м), Мақсат құрылымында («Фирма АЛМЭКС ПЛЮС» ЖШС, тереңдігі 6200 м), Сайөтес учаскесінде (SINOPEC филиалы, тереңдігі 5250м) және А блогында                           («5А Ойл» ЖШС, тереңдігі 6900 м) терең ұңғымаларды бұрғылауды бастау бойынша мәселелер пысықталып жатыр.

Ақпарат көзі: Министерство энергетики Республики Казахстан