Астанада ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің Еңбекті қорғау жөніндегі республикалық ғылыми-зерттеу институтының (бұдан әрі – ЕҚРҒЗИ) 20 жылдығына орай «Білім экономикасы және жасанды интеллект дәуірінде әлеуметтік әділеттілікті ілгерілету» тақырыбында халықаралық ғылыми-практикалық конференция өтті, онда отандық және шетелдік сарапшылар қауіпсіз еңбекті қамтамасыз етудің өзекті мәселелерін талқылады және осы салада цифрлық технологияларды қолдану. 

Іс-шараға Халықаралық Еңбек Ұйымының Бас директоры (бұдан әрі – ХЕҰ) Жильбер Унгбо, ҚР Парламенті Мәжілісі төрағасының орынбасары Дания Еспаева, ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Светлана Жақыпова, Астана Мемлекеттік Қызмет Хабы басқарушы комитетінің төрағасы, ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Қоғамдық кеңесінің төрағасы Әлихан Байменов, ҚР Кәсіподақтар федерациясының төрағасы Сатыбалды Дәулеталин, Vision Zero Қазақстан және Орталық Азия Іскерлік кеңесінің төрағасы Виктор Поднебесный, «PARYZ» Ұлттық Жұмыс берушілер Конфедерациясы президумының төрағасы Жұмабек Жанықұлов және басқалар қатысты. Zoom режимінде конференцияға Халықаралық әлеуметтік қамсыздандыру қауымдастығының бас хатшысы Марсело Аби-Рамия Каэтано, Кәсіптік тәуекелдердің алдын алу халықаралық қорының (OPR) президенті Ханс-Хорст Конколевский, Азия-Тынық мұхиты еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау ұйымының (APOSHO) Бас хатшысы Берни Дойл қатысты.

Конференция жұмысы ғылымның, білімнің өзара іс-қимылына және жаңа технологиялар контекстіндегі дағдыларды дамытуға арналған сессиядан басталды. Спикерлер ғылым мен технологиялық саясат, зияткерлік әлеуетті нығайту, ғылыми инфрақұрылым мен оқыту бағдарламаларын жаңғырту, сондай-ақ цифрландыруды ілгерілету және қолданбалы ғылымды дамыту мәселелерін талқылады.

Екінші сессия жасанды интеллектінің (бұдан әрі – ЖИ) қауіпсіз еңбек мәдениетін дамытуға әсеріне назар аударды, онда спикерлер өндірістік жарақаттанудың алдын алу саласындағы халықаралық стандарттарды, қауіпсіз еңбек мәдениетінің деңгейін арттыру жөніндегі ұлттық бағдарламаларды, сондай-ақ жұмыс орындарында жарақаттануды азайту жөніндегі үздік корпоративтік кейстерді талқылады.

Үшінші сессия ХЕҰ конвенцияларына және Қазақстандағы еңбекті қорғаудың цифрлық трансформациясына арналды. Спикерлер халықаралық еңбек стандарттары мен еңбекті қорғаудың ұлттық саясатын, сондай-ақ біздің республикамыздың ХЕҰ конвенцияларын ратификациялау перспективаларын талқылады.

Қорытынды стратегиялық сессия әлеуметтік әділеттілікті ілгерілету мақсатында әлеуметтік диалогтың драйвері ретінде жасанды интеллектке арналды. Жильбер Унгбо мен Светлана Жақыпова сияқты спикерлер әлеуметтік әділеттілік үшін жаһандық коалицияны, цифрлық технологияларға гендерлік көзқарасты және әлеуметтік диалогты дамытудағы жасанды интеллекттің рөлін талқылады.

Өз сөзінде Жильбер Унгбо Қазақстанды Әлеуметтік әділеттілік үшін жаһандық коалицияға қосылуымен құттықтады.

«Коалиция – маңызды бастама. Бұл сіздердің елдеріңіздің болашақты құрудағы тәжірибесі мен озық практикасымен әлеуметтік әділеттілікпен, соның ішінде білімге негізделген экономиканы дамыту және ЖИ арқылы бөлісуге мүмкіндік береді. Біз бұл мәселеде сіздермен ынтымақтасуды асыға күтеміз», – деді ХЕҰ Бас директоры.

Ол сондай-ақ Қазақстанда ЖИ дамыту бойынша жүргізіліп жатқан жұмыстарға оң баға берді.

«Президент Тоқаевтың басшылығымен Қазақстан ЖИ дамытуға кірісті. Мұны инклюзивті және тұрақты даму мүмкіндігі және Қазақстанды Еуразиядағы негізгі цифрлық орталықтардың бірі ретінде орналастыру мүмкіндігі ретінде қарастырасыздар. Сіздердің жақында қабылдаған Жасанды интеллектті дамытудың 2024-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы Үкімет пен экономикада жасанды интеллект технологияларын кеңінен қолдануды қолдауға бағытталған. Бұл стратегия қазірдің өзінде нақты нәтижелерге қол жеткізіп, қаржы технологиялары мен электрондық үкімет саласында айтарлықтай прогреске қол жеткізді», – деп атап өтті Жильбер Унгбо.

ХЕҰ басшысы ЖИ технологияларын кеңінен қолдануға көшу бойынша бірқатар ұсыныстарды айтты.

«Біріншіден, біз дұрыс, сұранысқа ие дағдыларды анықтауымыз керек. Бұл ересектерді оқытуға инвестицияларды ұлғайтуды, сондай-ақ осы өзгерістердің артықшылықтары біркелкі бөлінуін қамтамасыз ету үшін еңбек нарығындағы нақты, белсенді саясатты қажет етеді.

Екіншіден, біз жұмыскерлерді цифрлық революцияның кез келген жағымсыз әсерінен қорғауымыз керек. ЖИ-мен байланысты жұмыс орындары лайықты еңбек стандарттарына сәйкес келуі керек. Жұмыскерлер де, жұмыс берушілер де ЖИ технологияларын әзірлеуге және енгізуге қатысуы керек. Мұнда мен әлеуметтік диалогтың маңызды рөлін атап өткім келеді.

Үшіншіден, біз бұл ауысу әлеуметтік әділеттілік қағидаттарын басшылыққа алатынына кепілдік беруіміз керек. Мысалы, өнімділіктің өсуі тең бөлінеді және дамушы елдер технологияның артықшылықтарын барынша пайдалану үшін қолдау алады», – деп атап өтті Жильбер Унгбо.

Қорытындылай келе ол ЕҚРҒЗИ қызметіне оң баға берді.

«Құрылғанына 20 жыл болған Еңбекті қорғау жөніндегі республикалық ғылыми-зерттеу институтының жұмысына тоқтала кетейін. Институт Қазақстан бойынша маңызды зерттеу жұмыстарын жүргізіп, құнды халықаралық серіктестіктер орнатты. Ол әзірлеген 2024-2030 жылдарға арналған қауіпсіз еңбек тұжырымдамасы ХЕҰ-мен Қазақстанда, оның ішінде тау-кен өнеркәсібінде анағұрлым қауіпсіз еңбекті қамтамасыз ету жөніндегі ағымдағы ынтымақтастықпен толық байланысты. Біз бұл жұмыстың одан әрі дамуын асыға күтеміз», – деді Жильбер Унгбо.

Өз кезегінде Светлана Жақыпова Қазақстан ХЕҰ Бас директорының Әлеуметтік әділеттілік үшін жаһандық коалиция құру жөніндегі бастамасын қолдайтынын және оның жұмысына белсенді қатысуға дайын екенін білдірді.

Қабылданған міндеттемелер шеңберінде Қазақстан өз азаматтарын әлеуметтік қорғаумен және лайықты еңбек жағдайларымен қамтамасыз ету үшін барлық қажетті шараларды қабылдауға ниетті ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік-еңбек саласының цифрлық экожүйесін, оның ішінде ЖИ технологияларын белсенді қолдана отырып, белсенді дамытуда.

«Коалицияға қосылу арқылы біз барлық азаматтарға әлеуметтік әділеттілікке қол жеткізу үшін тең мүмкіндіктер береміз. Жасанды интеллекттің қарқынды дамуы жаңа шешімдерді қажет етеді. Автоматтандыру және цифрландыру еңбек нарығын өзгертеді, ал этикалық мәселелер өзекті бола түсуде. Сондықтан білім экономикасына бірқалыпты көшуді қамтамасыз ету және әлеуметтік теңдікті сақтау мемлекет үшін маңызды міндетке айналуда», – деді ЕХӘҚМ басшысы.

Ол сондай-ақ Қазақстандағы әлеуметтік-еңбек саласының цифрлық трансформациясы мемлекеттік саясаттың басым бағыттарының бірі болып табылатынын атап өтті.

«Министрлік әлеуметтік-еңбек саласында көрсетілетін мемлекеттік қызметтерді дамыту бойынша жүйелі жұмыс жүргізуде. Әсіресе, проактивті көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің дамуын ерекше атап өткім келеді. Бұл әлеуметтік қызметтерге қол жеткізуді жеңілдетуге және оларды дербестендіруге бағытталған цифрлық мемлекеттік басқаруды дамытудағы маңызды кезең», – деп атап өтті Светлана Жақыпова.

Цифрлық сервистердің дәйекті дамып келе жатқан экожүйесі азаматтардың өмір сүру сапасын арттыруға, мемлекеттік ресурстарды тиімді басқаруды қамтамасыз етуге және елдің тұрақты дамуы үшін жағдай жасауға мүмкіндік береді.

Жұмыспен қамту саласында кәсіптік бағдарлаудан бастап еңбек қатынастарын ресімдеуге дейінгі еңбек нарығының барлық дерлік негізгі процестерін қамтитын бірыңғай жүйе қалыптасты.

Көші-қон процестерінің еңбек нарығына ену әсерін ескере отырып, көші-қон ағындарын басқаруды оңтайландыруда және құқықтарды қорғауды қамтамасыз етуде шешуші рөл атқаратын тиісті ақпараттық жүйелер белсенді дамып келеді.

Цифрландыру әлеуметтік қызметтердің инклюзивтілігін арттыруда да шешуші рөл атқарады. Оның арқасында ерекше қажеттіліктері бар азаматтар еңбек нарығына және әлеуметтік қамсыздандыруға тең қол жеткізе алады, бұл олардың әлеуметтік интеграциясы мен өмір сүру сапасын жақсартуға ықпал етеді.

«Қазақстанның әлеуметтік-еңбек саласын цифрлық трансформациялау жаһандық мақсаттармен үндестіріліп жүзеге асырылуда. Біз ХЕҰ-ның негізгі бастамаларын белсенді түрде біріктіреміз, бұл елдің әділдік пен әлеуметтік қорғау қағидаттарына негізделген қоғам құруға бейілділігін көрсетеді», – деп қосты Светлана Жақыпова.

Министр қоғамның қажеттіліктері үшін Еңбек министрлігінің ЖИ қолданылатын ең маңызды жобаларына егжей-тегжейлі тоқталды.

Біріншісі – Enbek.kz порталы, бұл цифрлық технологияның еңбек нарығын қалай өзгерте алатынының жарқын мысалы. Жасанды интеллектті енгізу жұмыс іздеушілердің білім беру бағдарламаларын таңдау дағдыларын сапалы диагностикалауға мүмкіндік береді, ал жұмыс іздеу адами капиталдың дамуына ықпал ететін тиімдірек және жекелендірілген. Бұл жобаны одан әрі дамыту қазіргі қоғамның қажеттіліктеріне жауап беретін неғұрлым жетілдірілген жұмыспен қамту жүйесін құруға мүмкіндік береді.

Екіншісі – БҰҰ Даму Бағдарламасымен бірлесіп құрылған Отбасының цифрлық картасы (бұдан әрі – ОЦК).

«ОЦК арқасында қазақстандықтар қосымша өтініш бермей, түрлі қызметтердің 30-дан астам түрін автоматты түрде ала алады. Іске қосылған платформа қазақстандықтардың өміріне айтарлықтай әсер етті: іске қосылған сәттен бастап 2,2 миллионнан астам азамат қажетті әлеуметтік қызметтерді алды. ОЦК көмек алу процесін жеңілдетіп қана қоймай, әлеуметтік қолдаудың атаулылығын қамтамасыз ете отырып, мемлекеттік ресурстарды пайдаланудың тиімділігін арттырды», – деп атап өтті ЕХӘҚМ басшысы.

Үшіншісі – Еңбек тәуекелдерінің цифрлық картасы (бұдан әрі – ЕТЦК) – бұл еңбек қауіпсіздігінің деңгейін арттыруға және еңбек жанжалдарының алдын алуға мүмкіндік беретін инновациялық құрал. ЖИ қолдану және үлкен деректерді талдау арқылы жүйе проблемалы кәсіпорындарды анықтауға, тәуекелдерді болжауға және оларды жоюдың тиімді шараларын жасауға қабілетті. Бұл жүйені енгізу Қазақстанның барлық жұмыскерлері үшін қауіпсіз және салауатты еңбек жағдайларын жасау жолындағы маңызды қадам болып табылады.

Қазіргі уақытта ЕТЦК еңбек, әлеуметтік және қаржылық тәуекелдердің 18 түрі бойынша елдің барлық ірі және орта кәсіпорындарына мониторинг жүргізеді. Осы жылдың мамыр айында жүйе енгізілген сәттен бастап тәуекелі жоғары кәсіпорындар саны 17%-ға қысқарды.

«Әлеуметтік-еңбек саласының тағы бір маңызды аспектісі – еңбек нарығы мен білім беру жүйесін байланыстыру. Бұл мәселені шешу үшін біз «Мансап компасы» жобасын іске асырып жатырмыз. «Мансап компасы» мамандықтары туралы деректерді болжау және талдау үшін машиналық оқыту модельдерін қолдану арқылы пайдаланушыларға еңбек нарығындағы ағымдағы үрдістерді зерттеуге, сұранысқа ие мамандықтарды талдауға және олардың мансаптық мақсаттарына барынша сәйкес келетін білім беру бағдарламаларын таңдауға мүмкіндік береді», – деп бөлісті Светлана Жақыпова.

Министр сондай-ақ конференцияға қатысушыларды 2024-2029 жылдарға арналған еңбек нарығын дамыту тұжырымдамасын іске асыру шеңберінде сапалы жұмыс орындарын құру мен олардың ЖИ көмегімен мониторингі және «Кәсіподақтардың автоматтандырылған жұмыс орны» жобасы туралы хабардар етті.

Сөз соңында Светлана Жақыпова биыл сәуір айында Еуропалық өңірлік әлеуметтік қамсыздандыру форумы аясында Еңбек министрлігінің бірден 3 жобасы «Отбасының цифрлық картасы», «Электрондық еңбек биржасы» және «Әлеуметтік қызметтер порталы» құрмет грамоталарымен марапатталғанын айтты. Сонымен қатар, 2024 жылдың ақпанында Отбасының цифрлық картасы Біріккен Араб Әмірліктері ұйымдастырған беделді GovTech Prize 2024 байқауында «Инклюзивті цифрлық трансформация» санатындағы үздік жоба ретінде танылды.

«Қазақстан әлеуметтік саланы цифрландыру тек мүмкін емес, сонымен қатар орнықты даму мен әлеуметтік әділеттілікке қол жеткізу үшін де қажет екенін көрсетіп отыр. Қазақстандық тәжірибені басқа елдерде қолдану тиімділік, ашықтық және теңдік қағидаттарына негізделген жаһандық әлеуметтік қамсыздандыру жүйесін құруға ықпал етуі мүмкін», – деп түйіндеді ЕХӘҚМ басшысы.

Конференция ЕҚРҒЗИ-дың 20 жылдығына арналған салтанатты концертпен аяқталды.

Ақпарат көзі: Министерство труда и социальной защиты населения Республики Казахстан