Бөкетов университетінің археологтары Талды тарихи-археологиялық паркінің аумағындағы қола дәуірінің жерлеу кешендерін зерттеуде

12 Шілде 2024 жылдың 6 Астана қаласы Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі

Сарыарқа археологиялық институтының археологтары Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды университетінің тарих факультетінің студенттерімен бірлесіп, Талды тарихи-археологиялық паркінің (Шет ауданы, Қарағанды облысы) аумағында орналасқан қола дәуірінің Талды-1 қорымында дала жұмыстарын жүргізді.

Зерттеу нысаны ретінде материктік қабатқа тігінен қазылған, биіктігі 0,45 м-ге дейінгі тақталардан тұратын, «солтүстік-шығыс – оңтүстік-батыс» сызығы бойынша бағытталған өлшемі 18х4 м тік бұрышты қоршау болды, тақталардың кейбіреулері ығысқан немесе мүлдем жоқ.

Құрылым ерекшелігі – барлық жерлеуді бірден біріктіретін жалпы тікбұрышты шұңқырдың құрылысы. Гранит тақталарынан жасалған 10 тас жәшік түріндегі жерлеу камераларының тізбектеліп, бірінен соң бірі созылуы жаппай жерлеу рәсімінің бір реттік сипатын көрсетеді. Мұндай қоршаулардың болуы, бәлкім, шағын тайпалар мүшелерінің бір мезгілде қайтыс болғанын көрсетеді. Қазіргі уақытта өлімнің себептері туралы айту ертерек. Дегенмен, бұл құрылым ежелгі дәуірдегі нашар эпидемиологиялық жағдайдың дәлелі болуы мүмкін.

Жұмыс барысында, қазбаның шығыс жартысында, қоршау ішінде жылқының шашыраңқы сүйектері табылды, бұл еске алу рәсімінің дәлелі болса керек. Жануардың бас жағында геометриялық өрнекпен көмкерілген кем дегенде екі керамика ыдыстың сынықтары табылды.

Қазба жүргізілген жерден көптеген әйелдердің қола әшекейі, жебенің сүйек ұштары мен қыш ыдыстардың сынықтары табылды. Ілеспе мүкәммал Орталық Қазақстанның қола дәуірінің алакөл мәдениетіне сәйкес келіп, бұл ескерткішті б.з.д. XVII-XVI ғғ. жатқызуға мүмкіндік береді.

Осы кезеңде байқалған жерлеу рәсімінің кең таралған эгалитарлығы, мүмкін, ұзақ уақыт бойы қоғам басындағы ер жауынгерлердің үстемдігіне ерекше күмән келтірмеу тәрізді жойылып бара жатқан дәстүрлерге қарсы тұрған әйелдер бөлігі ықпалының күшеюін көрсетуі мүмкін. Далалық аймақты мекендеген отырықшы-малшы қауымдастықтардың біршама бейбіт және тұрақты дамуы кезеңінде, әрине, әскери өнерге деген сұраныс азаяды, бұл қола дәуірі қоғамының ұйымдық құрылымында жетекші рөл атқара бастаған жаңа әлеуметтік, бәлкім, діни және шаруашылық-әкімшілік институттардың өркендеуіне ықпал етті.

Ақпарат көзі: Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі

Біздің Telegram арнамызға жазылыңыз және барлық маңызды оқиғалардан хабардар болыңыз, мына сілтеме - https://t.me/gurkkz

Бөкетов университетінің археологтары Талды тарихи-археологиялық паркінің аумағындағы қола дәуірінің жерлеу кешендерін зерттеуде Сарыарқа археологиялық институтының археологтары Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды университетінің тарих факультетінің студенттерімен бірлесіп, Талды тарихи-археологиялық паркінің (Шет ауданы, Қарағанды облысы) аумағында орналасқан қола дәуірінің Талды-1 қорымында дала жұмыстарын жүргізді. Зерттеу нысаны ретінде материктік қабатқа тігінен қазылған, биіктігі 0,45 м-ге дейінгі тақталардан тұратын, «солтүстік-шығыс – оңтүстік-батыс» сызығы бойынша бағытталған өлшемі 18х4 м тік бұрышты қоршау болды, тақталардың кейбіреулері ығысқан немесе мүлдем жоқ. Құрылым ерекшелігі – барлық жерлеуді бірден біріктіретін жалпы тікбұрышты шұңқырдың құрылысы. Гранит тақталарынан жасалған 10 тас жәшік түріндегі жерлеу камераларының тізбектеліп, бірінен соң бірі созылуы жаппай жерлеу рәсімінің бір реттік сипатын көрсетеді. Мұндай қоршаулардың болуы, бәлкім, шағын тайпалар мүшелерінің бір мезгілде қайтыс болғанын көрсетеді. Қазіргі уақытта өлімнің себептері туралы айту ертерек. Дегенмен, бұл құрылым ежелгі дәуірдегі нашар эпидемиологиялық жағдайдың дәлелі болуы мүмкін. Жұмыс барысында, қазбаның шығыс жартысында, қоршау ішінде жылқының шашыраңқы сүйектері табылды, бұл еске алу рәсімінің дәлелі болса керек. Жануардың бас жағында геометриялық өрнекпен көмкерілген кем дегенде екі керамика ыдыстың сынықтары табылды. Қазба жүргізілген жерден көптеген әйелдердің қола әшекейі, жебенің сүйек ұштары мен қыш ыдыстардың сынықтары табылды. Ілеспе мүкәммал Орталық Қазақстанның қола дәуірінің алакөл мәдениетіне сәйкес келіп, бұл ескерткішті б.з.д. XVII-XVI ғғ. жатқызуға мүмкіндік береді. Осы кезеңде байқалған жерлеу рәсімінің кең таралған эгалитарлығы, мүмкін, ұзақ уақыт бойы қоғам басындағы ер жауынгерлердің үстемдігіне ерекше күмән келтірмеу тәрізді жойылып бара жатқан дәстүрлерге қарсы тұрған әйелдер бөлігі ықпалының күшеюін көрсетуі мүмкін. Далалық аймақты мекендеген отырықшы-малшы қауымдастықтардың біршама бейбіт және тұрақты дамуы кезеңінде, әрине, әскери өнерге деген сұраныс азаяды, бұл қола дәуірі қоғамының ұйымдық құрылымында жетекші рөл атқара бастаған жаңа әлеуметтік, бәлкім, діни және шаруашылық-әкімшілік институттардың өркендеуіне ықпал етті.