Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі автодилерлердің қосымша жабдықтарды, аксессуарларды және басқа да қызметтерді мәжбүрлі түрде сатып алуды тұтынушыларға таңу тәжірибесін азайту мақсатында «Астана Моторс» Моторлық компаниясы, «Orbis Auto», «Mercur Autos», «Toyota Tsusho Kazakhstan», «Автоцентр Актобе», «Zhayik Motors», «Евразия Моторс Шымкент» және басқа да компанияларға қатысты монополияға қарсы шаралар қабылдады.

БҚДА араласуы нәтижесінде автокөлік сатушыларына қатысты антимонополиялық шаралар қабылданып, бұл мәжбүрлі сату тәжірибесін қысқартуға көмектесті. Бұл жалпы автокөлік құнын арттырып, тұтынушылардың таңдау мүмкіндігін шектейтін.

Еске сала кетейік, 2022 жылы жаңа автокөліктердің тапшылығы аясында жеңілдікпен автонесиелеу бағдарламасы іске қосылғаннан кейін, қазақстандықтар автодилерлердің дабыл жүйесі, кілемше, дефлектор, картер қорғағыштары және басқа да аксессуарларды сатып алуға мәжбүр болған.

Атап айтқанда, автосалондар сатып алушылар 2 млн теңгеге дейін қосымша жабдықтарды сатып алуға келіссе, автокөлік жеткізілуін тездетуді (жеткізу мерзімін алты айдан үш айға дейін қысқарту) ұсынған.

Бұл тәжірибе көп жағдайда автокөлік бағасының айтарлықтай қымбаттауына әкеп соқты.

Мысалы, Алматы қаласындағы ресми дилерлердің бірі «Toyota» автокөліктерінің 82%-ын қосымша жабдықтармен сатқан, ал олардың бағасы 3 млн теңгеге жеткен. Белгілі бір санаттарда үстеме баға 200%-дан асып түскен.

Кейбір автодилерлер несиеге автокөлік сатып алу кезінде тұтынушыларды өмірі мен денсаулығын сақтандыруға міндеттеп, бұл Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің (ҚР АК 806-бап - азаматтың өмірін немесе денсаулығын сақтандыру міндеті ҚР заңнамалық актілерімен немесе шартпен жүктелмейді) нормаларына қайшы келеді.

Сондай-ақ, ресми дилерден сервис қызметін алу және май ауыстыру мен басқа да шығын материалдарын үшінші тарап қызмет көрсету орталықтарында ауыстыруға тыйым салу жағдайлары да жиі кездеседі.

Сонымен қатар, автокөліктің ақауларын үшінші тарап қызмет көрсетіп, орталықтар регламенттік жұмыстарды орындаған кезде оны еш дәлелдемей кепілдік қызмет көрсетуден алып тастау жосықсыз кәсіпкерлік тәжірибе екенін еске саламыз.

Жалпы, автодилерлердің бұл әрекеттері бәсекелестікке кедергі келтіріп, нарыққа теріс әсер етеді. Өйткені сатып алушылар қосымша жабдықты немесе қызмет көрсетуді үшінші тараптан, соның ішінде детейлинг орталықтарынан, арнайы дүкендерден немесе қызмет көрсету орталықтарынан сатып алу мүмкіндігінен айырылады. Бұл олардың сату көлемін төмендетеді.

Салыстырмалы талдау көрсеткендей, осындай тауарлар мен қызметтерді ұсынатын үшінші тарап жеткізушілеріндегі бағалар орташа есеппен 20-30%-ға төмен.

Ақпарат көзі: Агентство по защите и развитию конкуренции Республики Казахстан