ҚР Парламент Мәжілісінде Қаржы вице-министрі Абзал Бейсенбекұлы 2025-2027 жылдарға арналған республикалық бюджет жобасын ұсынды. Мемлекет басшысы Қазақстан халқына Жолдауында қаражатты тиімді пайдалануға назар аударып, еліміздің қаржы саласындағы басқа да басымдықтарды белгілеген болатын. Сондықтан да республикалық бюджет жобасы тиісті шектеулерге сай қалыптастырылды және Қасым-Жомарт Тоқаев қойған міндеттерге сәйкес келеді.

2025 жылға арналған түсімдер 21,7 трлн теңге деңгейінде болады деп болжануда.

2025 жылға арналған трансферттерді есептемегенде кірістер 15,6 трлн теңге немесе түсімдердің жалпы сомасының 73% көлемінде жоспарланып отыр.

2025 жылы бюджет тапшылығы ІЖӨ-ге шаққанда 2,7% деңгейінде болжануда, бұл көрсеткіш 2027 жылға қарай

ІЖӨ-нің

1,9%-на дейін төмендейді.

Бюджет шығыстары 2025 жылға арналған түсімдер мен тапшылықты ескере отырып, өткен жылмен салыстырғанда 1,7 трлн теңгеге ұлғайып, 25,8 трлн теңгені құрайды деп жоспарланып отыр.

Бюджет алдыңғы жылдардағыдай әлеуметтік бағдарланған болып қала береді.

Әлеуметтік салаға 2025 жылы биылғы 794 млрд теңге өсіммен 9,8 трлн теңге бөлу жоспарлануда.

2025 жылы шығыстардың жалпы көлеміндегі үлес 38% құрайды.

Бұл саладағы басымдықтар келесідей.

Бірінші – әлеуметтік қамсыздандыру және ел азаматтарына әлеуметтік көмек көрсету.

2025 жылы әлеуметтік төлемдерге арналған шығыстар әлеуметтік төлемдерді индекстеу мен төлем алушылардың ұлғаюын ескере отырып, 6 трлн теңге мөлшерінде қарастырылған.

Әлеуметтік төлемдер алушылар контингентін индекстеуге және ұлғайтуға қосымша 626 млрд теңге бағытталатын болады.

Екінші басымдыққа ие бағыт - білім беруді дамыту.

2025 жылы осы бағытқа арналған шығыстар 2024 жылдағы деңгейге қарағанда 116 млрд теңгеге ұлғайып, 1 трлн теңгеден асады.

Шығындардың өсуінің негізгі факторлары келесідей.

ЖОО студенттеріне арналған стипендия мөлшерін орта есеппен 15-20%-ға артуы.

Нәтижесінде бакалавриат студенттері үшін стипендияның орташа мөлшері 52 372 теңге, магистратура үшін 117 098 теңге болады.

Аmanat партиясының сайлауалды бағдарламасын іске асыру үшін гранттар санын жоспарлы түрде ұлғайтуға қол жеткізілді. Нәтижесінде 78 мыңға жуық жас қазақстандық тегін жоғары білім ала алады. ЖОО білім алушыларының жеңілдікпен жол жүру құнын ұлғайту. Бір білім алушыға жеңілдікпен жол жүру шығыны - 15 728 теңге. Ғылыми атақтар үшін қосымша ақыны белгілеуге байланысты ғалымдардың еңбекақысын көтеру.

 

Үшінші басымдыққа ие бағыт - денсаулық сақтау жүйесін дамыту.

Денсаулық сақтау жүйесіне 2025-2027 жылдарға арналған шығыстар 7,6 трлн. теңге, оның ішінде 2025 жылы – 2,4 трлн. 133 млрд.теңгеге өсіммен теңге.

2025-2027 жылдары денсаулық сақтауға арналған шығыстар 7,6 трлн теңгені құрайды, оның ішінде 2025 жылы – 133 млрд теңге өсіммен қаражат сомасы 2,4 трлн теңгеге артады.

Шығындардың өсуінің негізгі факторлары:

мемлекеттік жарналар мөлшерлемесінің 1,9%-дан 2,0% - ға дейін артуы және халықтың табиғи өсімі. профессорлық-оқытушылар құрамының жалақысын көтеру.

Тұтастай, 2025 жылы ТМККК шығыстарының көлемі 1,6 трлн теңгеге артады деп жоспарлануда.

МӘМС-ке 675 млрд теңге қарастырылған, оның ішінде мемлекет жарналарын төлеуге 668 млрд теңге.

2025 жылы туризм мен спортты дамытуға арналған республикалық бюджеттің шығыстары 141 млрд теңге көлемінде жоспарланған. Бұл қаражат келесідей бағыттарға арналған:

- жоғары жетістіктер спортын дамыту, оның ішінде ұлттық спорт университетінің құрылысына;

- туризм мен туристік қызметті дамыту;

- спорттағы дарынды балаларды оқыту және тәрбиелеу.

Мәдениет пен ақпаратқа арналған бюджет шығыстары 164 млрд теңге сомасында жоспарлануда. Бұл шығыстар мыналарға бағытталған:

- мәдениет және мұрағат организаций ұйымдарының жұмыс істеуін қамтамасыз ету;

- мәдениетте, өнерде және спортта дарынды балаларды оқыту және тәрбиелеу;

- сондай-ақ мемлекеттік ақпараттық саясатты жүргізуге.

Келесі басымдыққа ие бағыт өңірлерді қолдау болып саналады.

2025 жылы өңірлерге республикалық бюджет қаражаты есебінен 348 млрд теңгеге ұлғайту арқылы 7,4 трлн теңге бөлінетін болады. Бюджеттің жалпы шығыстарының үлесі шамамен 30% құрайды. Олардың ішінде:

- «2023 – 2025 жылдарға арналған жалпы сипаттағы трансферттердің көлемі туралы» Заңға сәйкес 5,8 трлн теңге – субвенциялар;

- 426 млрд теңге – жалпы сипаттағы трансферттер туралы заңның қолданылу кезеңінде қабылданған нормативтік құқықтық актілер бойынша мақсатты ағымдағы трансферттер;

- 1,2 трлн теңге - өңірлерді дамытудың ұлттық жобалары мен кешенді жоспарларын іске асыруға бағытталған нысаналы даму трансферттері.

Құрылысты кешіктірмеуге және бюджет қаражатын тиімді пайдалану мақсатында бірінші кезекте жалғасып жатқан бюджеттік инвестициялық жобалар мен аяқтауға арналған жобалар қаржыландырылады.

Өңірлерді дамытуға тікелей көзделген шығыстар бағыттарында егжей-тегжейлі жұмыс топтарының отырыстарына тоқталамын.

Экономиканың нақты секторын дамытуды қолдауға

2025 жылға 2,1 трлн теңге қарастырылған.

Осы бағыттың басымдықтары:

- агроөнеркәсіптік кешенді дамыту;

- республикалық деңгейде көлік инфрақұрылымын дамыту;

- шағын және орта бизнесті дамыту және қолдау;

- экология және табиғи ресурстар;

- цифрлы даму және аэроғарыш саласын дамыту.

Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес агроөнеркәсіптік кешенді дамыту күшейтілді.

Үш жылдық кезеңде бұл бағытқа 1,3 трлн теңге көзделген, оның ішінде 2025 жылға - 635 млрд теңге, өсім осы жылмен салыстырғанда 30% - ға көп.

Көктемгі егіс және егін жинау жұмыстарына жеңілдікпен кредит берудің жыл сайынғы көлемі 140 млрд теңгені құрайды, сондай-ақ азық-түлік корпорациясы арқылы 30 млрд теңгеге форвардтық сатып алу жоспарлануда.

«Ауыл аманаты» бағдарламасы шеңберінде келесі жылы 50 млрд теңге сомасына шығыстар қарастырылған, СҚО тәжірибесі бойынша 122 ірі инвестициялық жобаға кредиттер ұсынуға 200 млрд теңге көзделген.

Көлік саласын дамытуға 2025 жылы 568 млрд теңге бөлу жоспарлануда, онда автожол саласын дамытуға 423 млрд теңге қарастырылған, оның ішінде:

- республикалық деңгейдегі автомобиль жолдарына –

181 млрд теңге;

- мемлекеттік кепілдікпен автожол жобаларын іске асыру шеңберінде «ҚазАвтоЖол» АҚ міндеттемелерін орындау-180 млрд теңге;

- автожолдарды күрделі, орташа, ағымдағы жөндеуге және күтіп ұстауға-56 млрд теңге.

Су көлігі мен су инфрақұрылымын ұстауға - 28 млрд теңге.

51 млрд теңге сомасына 6 өткізу пункті салынады.

Кәсіпкерлікті ынталандыру мақсатында 2025 жылы 204 млрд теңге сомасына мемлекеттік қолдау көрсетіледі:

- жеке кәсіпкерлік субъектілерінің кредиттері бойынша қабылданған міндеттемелерді өтеуге арналған сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау;

- тәуекелдер үшін комиссияны субсидиялай отырып, кәсіпкерлік субъектілеріне кепілдіктер беру;

- сауықтыру және кәсіпкерлік әлеуетті күшейту, сондай-ақ оператордың қызметтеріне ақы төлеу.

Экология мен табиғи ресурстарды қорғауды жақсартуға үш жыл ішінде 233 млрд теңге бағытталатын болады.

Орман ресурстары мен жануарлар дүниесін басқаруға, сақтауға және дамытуға 2025 жылы 53 млрд теңге қарастырылған.

Гидрометеорологиялық және экологиялық мониторингті дамытуға 12,2 млрд теңге бағытталатын болады.

Су ресурстарын тиімді басқаруға 2024 жылмен салыстырғанда 51 млрд теңгеге немесе 59% өсіммен 137 млрд теңге қарастырылған.

Олардың ішінде:

- 52 млрд теңге топтық су құбырларын, гидротехникалық құрылыстарды салуға бағытталатын болады;

- 52 млрд теңге-суару үшін суармалы суды тасымалдау және беру мақсатында жер үсті су ресурстарының суын ұлғайтуға арналады.

Бұл топтық су құбыры желілерін 455 елді мекенге жеткізуге мүмкіндік береді.

– 22,8 млрд теңге - су берумен байланысы жоқ трансшекаралық және республикалық су шаруашылығы нысандарын пайдалануға жұмсалады.

Бүгінде виртуалды байланыс форматы күнделікті өмірге енді. Цифрлы технологиялар бизнестің бәсекеге қабілеттілігінің негізгі факторына айналды, электронды коммерция мен қаржылық технологияларға сұраныс артып келеді.

Мемлекеттік қызметтер көрсету процестерін жетілдіруге, аэроғарыш саласын дамытуға, байланысқа және ақпараттық қауіпсіздік деңгейін арттыруға 3 жылдық кезеңге 385 млрд теңге сомасында қаражат қарастырылған, оның ішінде 2025 жылға – 123 млрд теңге.

2025 жылы күштік құрылымдардың шығыстары 109 млрд теңгеге ұлғайып, 2,7 трлн теңге көлемінде жоспарлануда.

Жалпы, мемлекеттің қорғаныс қабілеті мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету, құқықтық тәртіпті қорғау және ішкі тұрақтылықты қолдау жөніндегі іс-шаралар толық көлемде іске асырылатын болады.

2025 жылға арналған жалпымемлекеттік шығыстар осы жылға қарағанда 484 млрд теңгеге өсті.

Үкіметтік қарыздың қызмет көрсету шығыстары 2,5 трлн теңге сомасында болады деп жоспарлануда. Бұл көлем Мемлекеттік қаржыны басқару тұжырымдамасы шеңберінде көзделген бюджеттік ережеге сәйкес келеді.

Төтенше шығындарды қамтамасыз ету және төтенше жағдайларды жою үшін Үкімет резервіне шамамен 400 млрд теңге бағыттау көзделген.

Президенттің бастамаларына 100 млрд теңге қарастырылған.

Тұтастай алғанда, 2025-2027 жылдарға арналған республикалық бюджеттің белгіленген бюджеттік қағидалары ескеріліп, теңгерімі сақталған.

Бірінші. Республикалық бюджет шығыстарының өсу қарқыны инфляция жөніндегі мақсатты ескере отырып, ұзақ мерзімді экономикалық өсудің орташа деңгейінен аспайтын көлемде айқындалды.

Екінші. Бюджет тапшылығы Мемлекеттік қаржыны басқару тұжырымдамасында көзделген мөлшерін 2030 жылға қарай ІЖӨ-нің 2%-на дейін біртіндеп төмендету жөніндегі шектеуге сәйкес келеді.

Үшінші. Бюджеттің теңгерімін қамтамасыз ету үшін кейінгі 3 жылдағы шығыстарға шолу жасалды.

Ағымдағы өнімсіз шығындар, имидждік іс-шаралар, сондай-ақ іссапар шығындары оңтайландырылды.

Төртінші. Республикалық бюджеттің жобасын қалыптастыру кезінде өткен жылдардағы Жоғары аудиторлық палатаның ұсынымдары ескерілді.

Сондай-ақ 2025-2027 жылдарға арналған республикалық бюджет жобасын бағалау бойынша ЖАП қорытындысы енді ғана келіп түсті.

Аудиторлардың сараптамалық пікірлеріне Парламенттің жұмыс топтары мен комитеттерінің отырыстары барысында Үкіметтің ұстанымдары ұсынылатын болады.

"Парламент сессиясының ашылуында Мемлекет басшысы Қазақстан халқына жыл сайынғы Жолдауын жариялап, онда өте маңызды бағыттарды, оның ішінде мемлекеттік қаржы саласындағы мәселелерді атап өтті.

Республикалық бюджеттің жобасы елеулі шектеулерді ескере отырып, қалыптастырылды және Мемлекет басшысы қойған міндеттерге толығымен сай келеді.

Аталған шығыстар бірінші кезектегі және негізгі стратегиялық бағыттарға қарастырылған. Қазірдің өзінде басталған инвестициялық жобаларды аяқтауға басымдық берілген.

Барлығына ресурс тапшы, сондықтан қалған мәселелер кезең-кезеңімен шешілетін болады.

Өз кезегінде бюджеттен тыс қаржыландыру көздері есебінен, оның ішінде квазимемлекеттік сектор қаражатын белсенді тарту арқылы, сондай-ақ инвестициялық саясатты жақсарту жолымен шығыстарды даму бюджетіне ауыстыру жоспарлануда.

ББӘ-мен бюджет қаражатын барынша тиімді пайдалану бойынша талқылаулар жүргізілді.

Еліміздің тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуын қамтамасыз ету – Үкіметтің негізгі міндеті",-деді Қаржы вице-министрі Абзал Бейсенбекұлы.

Ақпарат көзі: Министерство финансов Республики Казахстан