Құқықтық реформа - бұл барлық жоспарланған қоғамдық өзгерістердің сәтті шешілуіне байланысты болатын ең маңызды жалпымемлекеттік міндеттердің бірі болып табылады.

Бұл тұрғыда ведомстволық және аймақтық нормашығармашылықтың құқықтық жүйеде маңызды орын алатындығын атап өткен жөн, өйткені заңға тәуелді деңгейде заңнамалық актілердің көптеген нормалары жүзеге асырылады, олар кейіннен мемлекеттік билік субъектілерінің, азаматтар мен заңды тұлғалардың құқықтық қатынастарын реттеуші болып табылады.

Отыз жылдан астам уақыт бойы әділет органдары Конституцияға және жоғары тұрған заңнамаға сәйкестігіне нормативтік құқықтық актілерге (бұдан әрі – НҚА) заңдық сараптама жүргізу арқылы азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғайды.

Қазіргі уақытта бұл функция Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің НҚА мемлекеттік тіркеу департаментіне және аумақтық әділет органдарының НҚА тіркеу бөлімдеріне жүктелген, олар тиісінше орталық мемлекеттік органдар мен жергілікті мемлекеттік басқару органдарының актілеріне заң сараптамасын жүзеге асырады.

НҚА мемлекеттік тіркеу институтының құрылу Қазақстан Республикасы Президентінің 1993 жылғы 16 маусымдағы № 1228 Жарлығымен басталғаның атап өткен жөн.

Осылайша, НҚА мемлекеттік тіркеу институты құрылған сәттен бастап әділет органдары жүз мыңнан астам ведомстволық және өңірлік НҚА тіркеді.

Ұлттық заңнаманы қалыптастыруда заң сараптамасын жүргізе отырып, заңдылықтың өзіндік «сүзгі» болып табылатын және Республиканың қолданыстағы заңнамасына сәйкес келмейтін НҚА қолданысқа енгізілген кезде норма шығару процесінің қорытынды кезеңінде «кедергі» ретінде қызмет ететін әділет органдары елеулі рөл атқаратынын атап өту қажет.

Сонымен қатар, соңғы бес жылда Әділет министрлігі НҚА-ны мемлекеттік тіркеу саласында ауқымды реформа жүргізді, ол оның тәртібін үш онжылдықта, яғни 1993 жылы осы институт құрылған сәттен бастап айтарлықтай өзгертті.

Мәселен, 2018 жылғы шілдеде «Цифрлық Қазақстан» Мемлекеттік бағдарламасын іске асыру шеңберінде мемлекеттік органдардың интранет-порталы арқылы ведомстволық және өңірлік НҚА-ны мемлекеттік тіркеудің электрондық рәсіміне толық көшу жүзеге асырылды.

2018 жылдың қазан айынан бастап НҚА әділет органдарымен жобалау түрінде тіркеу алдындағы келісу рәсімі енгізілді.

Айта кету керек, НҚА-ны электрондық тіркеуді уақтылы енгізу пандемия кезеңінде және республикада 2020 жылғы 16 наурыз бен 11 мамыр аралығында төтенше жағдай режимін енгізу кезінде халықтың үздіксіз тіршілігін қамтамасыз ету мақсатында қабылданған, олардың өмірі мен денсаулығын қорғауға және ел экономикасын тұрақтандыруға бағытталған мемлекеттік органдардың НҚА жедел тіркеуге мүмкіндік берді.

Баяндалғандармен қатар МОИП жүйесін ҚР НҚА Эталондық бақылау банкімен интеграциялау бойынша жұмыс жүргізілді, бұл әділет органдарына тіркелген НҚА ресми жариялауға автоматты түрде жіберуге мүмкіндік берді.

Ағымдағы жылы алғаш рет «Agile» форматында НҚА мемлекеттік тіркеу тәртібі енгізілді, бұл мемлекеттік органдарға әділет органдарымен тығыз өзара іс-қимылда НҚА жобаларын жедел пысықтауға мүмкіндік берді.

Департамент сондай-ақ бірқатар өзге де функцияларды іске асырады, оның ішінде «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» Қазақстан Республикасының Кодексіне сәйкес әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізуді жүзеге асыру, сондай-ақ орталық мемлекеттік органдар мен жергілікті мемлекеттік басқару органдарына, сондай-ақ аумақтық әділет органдарына НҚА мемлекеттік тіркеу мәселелері бойынша әдістемелік көмек көрсетуде.

Жаңа негіздерге сәйкес Департамент НҚА мемлекеттік тіркеу рәсімін одан әрі жетілдіру, деректерді өңдеудің озық әдістерін енгізу бойынша жұмысты жүзеге асырады, ВРMN әдістемелері, сондай-ақ әртүрлі қосымшалар пайдаланылады. Бұл заманауи қосымшалар заң шығару жұмысының тиімділігі мен дәлдігін жақсартуда шешуші рөл атқарады. ВРMN пайдалану бизнес-процестерді оңтайландыруға және енгізілген реттеулерді құрылымдауға мүмкіндік береді, ал статистикалық бағдарламалардың аналитикалық мүмкіндіктері НҚА мәтінінде нәтижеге бағытталған нақты тәртіпті жазу үшін деректерді терең талдауға көмектеседі. Интеллект карталары және басқа құралдар деректерді визуализациялау және талдау үшін де қолданылады, бұл нақты деректерге негізделген шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді.

Департамент ведомстволық реттеу ақылға қонымды, ашық, дәлелді және нәтижелі болуы үшін стейкхолдерлерді ең жақсы нәтижелер мен шешімдермен қамтамасыз етуге тырысады.

НҚА мемлекеттік тіркеу саласында еңбек еткен және жұмысын жалғастырып жатқан барлық адамдарды мемлекеттік тіркеу институты құрылған күнімен құттықтаймыз!

Ақпарат көзі: Министерство юстиции Республики Казахстан