Қазіргі жағдайда кез келген мемлекеттік орган қоғамның қолдауымен ғана жетістікке жете алады. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы тиімді күрес халықтың белсенді қатысуы арқылы мүмкін болады.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі түрлі байланыс арналары арқылы ашықтық қағидатын іске асырады. Біздің жұмысымызда ең бастысы – «транспаренттілік» және «ашықтық» қағидаттары.

Оның ішінде күнде тәулік бойы Call-орталығы азаматтарға тегін ақпараттық-консультациялық қолдау көрсетеді.

Операторлар Агенттіктің қызметі туралы сұрақтарға жауап береді, шағымдар, ұсыныстар мен пікірлерді қабылдайды, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің және оның қызметкерлерінің жұмысы туралы, қызметке орналасу тәртібі туралы түсіндіреді.

Тәулік бойы сыбайлас жемқорлық фактілері туралы, соның ішінде жасалған немесе жасалғалы жатқан құқық бұзушылықтар, сондай-ақ кәсіпкерлік қызметке кедергі келтіру жағдайлары туралы Call-орталық телефонға жауап береді.

Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылығы туралы күдік туындаған жағдайда оператор хабарласқан азаматты Агенттіктің кезекші офицеріне дереу қосады, кезекші хабарламаны тіркейді және жедел әрекет ету шараларын қабылдайды.

Осылайша, әрбір хабарлама уақтылы тексеріледі. Егер жеткілікті негіздер болса, сотқа дейінгі тергеу басталады.Биыл Call-орталыққа 20 мыңнан астам өтініш келіп түсті:

- сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет мәселелері бойынша 4,5 мың консультация берілді;

- сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық белгілері бар 572 хабарлама.

Сall-орталық арқылы келіп түскен хабарламалардың нәтижелері бойынша ашылған қылмыстық істер саны артып келеді.

Кінәлі тұлғаға қатысты соттың заңды күшіне енген қаулысы немесе айыптау үкімі шыққан жағдайда сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық фактісі туралы хабарлаған немесе басқа да жолдармен жемқорлыққа қарсы іс-қимылға жәрдем көрсеткен адамдарға біржолғы ақшалай сыйақы төленетінін еске саламыз.

Сыйақы беру қағидаларымен регламенттелген, жемқорлыққа нөлдік төзбеушілікті қалыптастыру мен азаматтық қоғамды осы қауіпті әлеуметтік құбылысқа қарсы күреске тартудың тиімді тетігі болып табылады.

2020 жылы сыйақы беру ережелеріне өзгерістер енгізілді.

Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (Германия, Ұлыбритания, АҚШ) елдерінің тәжірибесі бойынша сыйақы сомасы сараланды.

Сыйақы 10%-ға дейін, бірақ 4 мың айлық есептік көрсеткіштен аспайды. Яғни, сыбайлас жемқорлық туралы хабарлама үшін 14 млн 768 мың теңгеге дейін сыйақы алуға болады.

Ағымдағы жылдың 9 айында Агенттіктің аумақтық департаменттері сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға көмек көрсеткені үшін 76 адамды (2023 ж. 9 айында – 45 адам) 28,9 млн теңге (15 068,8) көлемінде ақшалай сыйақы төлеу арқылы марапаттады, оның ішінде 33 (4) мемлекеттік қызметші алғыс хаттармен марапатталды.

Өтініштердің көпшілігінде мынадай фактілер бар: қылмыстық және әкімшілік жауапкершілікке тартпағаны, өкілеттіктерін асыра пайдаланғаны, қамқоршылығы, мемлекеттік сатып алу саласындағы бұзушылықтар және лауазымды адамдардың басқа да заңсыз әрекеттері үшін пара алғаны үшін бопсалау.

Ең көп марапатталғандар Қарағанды, Ақтөбе және Батыс Қазақстан облыстарының департаменттеріне тиесілі, бұл аймақтарда 8-ден 10-ға дейін адам марапатталған.

Мемлекеттік қызметшілердің өздері жіберген хабарламалар саны да артып келеді.

Мысалы, Қарағанды облысында грамоталармен – 9 полиция қызметкері, Ақтөбе облысында грамоталармен – 9 полиция қызметкері және Батыс Қазақстан облыстарына 8 полицей грамотамен марапатталды.

Айта кету керек, полиция қызметкерлері және басқа да құқық қорғау органдарының қызметкерлері пилоттық жоба аясында парасаттылыққа тексеру жүргізілгеннен кейін сыбайлас жемқорлық туралы жиі хабарлай бастады (Заң қазір Мәжілісте қаралуда).

Биыл Астана қаласында азамат «С» квазимемлекеттік компанияға жұмысқа орналасу үшін «Т» және «Л» есімді азаматтардың пара беруге арандату әрекетін тоқтатуға көмектескені үшін 4,4 млн теңге немесе пара сомасының 10% көлемінде сыйақы алды.

Осы Департамент полиция қызметкерлеріне пара беруге итермелеген екі азаматқа қатысты сыбайлас жемқорлық туралы хабарлағаны үшін 3 млн теңге сомасына «Т» азаматқа сыйақы берді. Сонымен қатар, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет ақпарат берушілердің толық құпиялылығын қамтамасыз етеді. 2023 жылдың 3 қаңтарынан бастап бұл санаттағы азаматтар куәгерлерді қорғаудың кешенді бағдарламасына енгізілді.Енді сыбайлас жемқорлық туралы хабарлаған адамдарды тәртіптік жауапкершілікке тартуға, жұмыстан шығаруға немесе Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет қызметкерінің қатысуынсыз басқа қызметке ауыстыруға болмайды. Ал сыбайлас жемқорлық туралы хабарлаған адамдарға қатысты құпия ақпаратты жария еткен жағдайда қылмыстық жауапкершілік қарастырылған.Сыбайлас жемқорлық фактісі туралы кез келген азамат 1424 телефоны бойынша тәулік бойы жұмыс істейтін Антикор Call-орталығына хабарлай алады немесе бара алады. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет азаматтарды жемқорлық фактілері туралы ақпарат болған жағдайда 1424 нөмірі бойынша Call-орталыққа жүгінуге шақырады.

Ақпарат көзі: Агентство Республики Казахстан по противодействию коррупции